കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവും കൊക്കോ പരിപാലനവും
ഡോ. ഗോപകുമാർ ചോലയിൽ
(കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവും കൃഷിയും ഭാഗം- 6 )
കൊക്കോച്ചെടിയിലെ പൂവിടാൻ, കായ് പിടുത്തം, കായ് ഉറയ്ക്കൽ തുടങ്ങിയ ജൈവ ഘട്ടങ്ങൾ ഋതുക്കൾക്കനുസരിച്ച് പ്രകടമായ മാറ്റം കൈവരിക്കുന്നു.
പൂവിടൽ ആരംഭിക്കുക ഏത് മാസം
ജൂൺ മുതൽ സെപ്തംബർ വരെയുള്ള കാലാവര്ഷക്കാലത്ത് പൂവിടൽ വളരെ പരിമിതമായിരിക്കും. പൂവിടാൻ സാധാരണയായി ആരംഭിക്കുന്നത് ഒക്ടോബർ -നവംബർ മാസങ്ങളിലാണ് . എന്നാൽ, ഇത് കാലാവർഷക്കാലത്ത് ലഭിക്കുന്ന മഴയുടെ ശക്തിയെയും വിന്യാസത്തെയും ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യസപ്പെടാവുന്നതാണ്. പൂവിടൽ അതിന്റെ പാരമ്യത്തിൽ എത്തുന്നത് മെയ് മാസത്തിലാണ്. കായ് പിടുത്തത്തിലും കായ് ഉറയ്ക്കുന്ന പ്രക്രിയയിലും ഇതേ പ്രവണത തന്നെയാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. ആർദ്രോഷ്ണ മേഖലയിലെ വർഷാശ്രിത പരിതഃസ്ഥിതിയിലാണ് മേൽ പറഞ്ഞ ക്രമത്തോടുകൂടിയ ജൈവഘട്ടങ്ങൾ പ്രകടമായി കണ്ട് വരുന്നത്. ജൂൺ മുതൽ സെപ്തംബര് വരെയുള്ള കനത്ത മഴക്കാലത്തെ തുടർന്നുണ്ടാകുന്ന ദീർഘമായ വരൾച്ചാവേളകൾ ആർദ്രോഷ്ണമേഖലയുടെ പ്രത്യേകതയാണ്. പൂവിടാൻ ആരംഭിക്കുന്നതിന് രണ്ടാഴച മുൻപ് ഒന്നോ രണ്ടോ തരക്കേടില്ലാത്ത രീതിയിൽ നല്ല മഴ ലഭിക്കുന്ന പക്ഷം വേനൽ മാസങ്ങളിൽ മികച്ച രീതിയിലുള്ള പൂവിടൽ നടക്കും.
മെച്ചപ്പെട്ട പരിപാലനരീതികൾ അവലംബിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളിൽ, തുറന്ന സ്ഥലങ്ങളിൽ വളരുന്ന കൊക്കോ ചെടികളിൽ തണലിൽ വളരുന്നവയെക്കാൾ കൂടുതൽ പൂക്കൾ ഉണ്ടാകുന്നു. നന്നായി സൂര്യപ്രകശം ലഭിക്കുന്നതിനാലാണിത്. വേനൽ മാസങ്ങളിൽ കായ്കൾ എണ്ണത്തിൽ കൂടുതൽ ഉണ്ടാകുമെങ്കിലും ഭാരം കുറവായിരിക്കും. ജനുവരി മുതൽ മാർച്ച് വരെയുള്ള മാസങ്ങളിലെ പകൽതാപനിലക്ക് കൊക്കോ വിളവിൽ അനുകൂല സ്വാധീനമുണ്ട്. നവംബർ മുതൽ മെയ് വരെ നീണ്ട് നിൽക്കുന്ന ദീർഘമായ വരൾച്ചാ വേളയിലെ ഉയർന്ന പകൽ താപനില വിളവിൽ വിരുദ്ധ പ്രതികരണമാണ് ഉണ്ടാക്കുന്നത്.
പരിപാലന രീതിയിൽ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട കാര്യങ്ങൾ
പരിപാലന രീതികളിൽ മികവില്ലാത്ത പക്ഷം 40 ശതമാനം വരെ വിളനഷ്ടം സംഭവിക്കാം.
മികച്ചതും മോശമായതുമായ വിളവ് ലഭിക്കുന്ന വർഷങ്ങളിൽ വിളവിലുണ്ടാകുന്ന അന്തരം കൂടുതൽ പ്രകടമാവുന്നത് മഴക്കാലത്താണ്. വേനൽക്കാലത്തെ ഉയർന്ന പകൽ താപനിലയും തുടർന്ന് വരുന്ന കാലാവർഷക്കാലത്ത് കനത്ത മഴ ലഭിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളും കൊക്കോക്ക് ഗുണകരമല്ലായെന്ന് പറയാം. കനത്ത മഴ ഗുണകരമല്ലെങ്കിലും, വേനൽ മാസങ്ങളിൽ ലഭിക്കുന്ന മഴക്ക് വിളവ് മെച്ചപ്പെടുത്താനാകും. വരണ്ട ഋതുക്കളിൽ അന്തരീക്ഷത്തിലെ താഴ്ന്ന ഈർപ്പാംശം മൂലം ഇലകളിൽ നിന്ന് ബാഷ്പീകരണം മൂലമുള്ള ജലനഷ്ടം കൂടുതലായിരിക്കും.
ഈ മാസങ്ങളിൽ ലഭിക്കുന്ന മഴയോടൊപ്പം നന നൽകിയാലും അത് സസ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ജലനഷ്ടത്തിന് പകരമാവാറില്ല. ഇതുമൂലം വിളവും മെച്ചപ്പെടാറില്ല. നിഴലിൽ വളരുന്ന അഥവാ സൂര്യപ്രകാശം വളരെക്കുറച്ച് ലഭിക്കുന്ന സാഹചര്യങ്ങളിൽ വിളവ് നന്നേ കുറയും. എന്നാൽ, നന്നായി സൂര്യപ്രകാശം ലഭിക്കുന്ന അവസ്ഥയാണെങ്കിൽ വിളവ് അതനുസരിച്ച് മെച്ചപ്പെടും. ഒപ്പം വളവും പരിചരണവും നൽകുന്ന പക്ഷം വിളവ് വളരെയേറെ വർധിക്കും.
ഒക്ടോബർ-നവംബർ മാസങ്ങളിൽ വിളവെടുക്കുന്ന അഞ്ച് കായകളുടെ (pods) ഭാരം വേനലിൽ വിളവെടുക്കുന്ന എട്ടോ ഒമ്പതോ കായകളുടെ ഭാരത്തിന് തുല്യമായിരിക്കും. വിളവെടുപ്പിന് 4 മുതൽ 6 മാസം മുമ്പുള്ള കാലാവസ്ഥാ പ്രഭാവങ്ങൾ കൊക്കോ വിളവിൽ പ്രതിഫലിക്കുന്നു. കനത്ത മഴമൂലമുണ്ടാകുന്ന വെള്ളക്കെട്ടും തന്മൂലം മണ്ണിലെ വായുസഞ്ചാരം തടസ്സപ്പെടുന്നതും നല്ല വിളവ് ലഭിക്കുന്നതിന് ആശ്വാസമായ ഘടകങ്ങളാണ്. ഉയർന്ന ചൂടനുഭവപ്പെടുന്ന വേനല്ക്കാലവും തുടർന്ന് കനത്ത മഴ ലഭിക്കുന്ന തെക്കുപടിഞ്ഞാറൻ മൺസൂൺ കാലവും ആർദ്രോഷ്ണമേഖലാ പ്രദേശങ്ങളുടെ പ്രത്യേകതയാണ്. സ്വാഭാവികമായും ഇത്തരം പ്രദേശങ്ങളിൽ വളരുന്ന കൊക്കോ ചെടികളിൽ നിന്ന് മികച്ച വിളവ് പ്രതീക്ഷിക്കാനാവില്ല.
മാറിയ കാലാവസ്ഥ സാഹചര്യവും വേനൽ മഴയും
വെള്ളക്കെട്ട് സൃഷ്ട്ടിക്കുന്ന കാലവർഷത്തിൽ കനത്ത മഴ കൊക്കോ ചെടികളിൽ പ്രതികൂല പ്രതികരണമുളവാക്കുമ്പോൾ വേനൽമഴക്ക് വിളവെടുപ്പിൽ അനുകൂല പ്രഭാവമാണ്. ഉദാഹരണമായി, 2004, 2012, 2016 ഫെബ്രുവരി മാർച്ച് മാസങ്ങളിൽ അനുഭവപ്പെട്ട ഉയർന്ന പകൽച്ചൂട് (>36°C ) വിളവെടുപ്പിൽ ഇടിവുണ്ടാക്കി. തെങ്ങിന്തോപ്പുകളിൽ ഇടവിളയായിട്ടോ വീട്ടുകൃഷിയിടങ്ങളിലോ ആണ് കൊക്കോ കൃഷിചെയ്തു വരുന്നത്.
വേനൽ മഴ വിളവിനെ ഉയർത്തുമെങ്കിലും മാറിയ കാലാവസ്ഥാ സഹചര്യത്തിൽ വേനൽ മഴയിലും അനിശ്ചിതത്വമാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. തന്മൂലം കൊക്കോ കർഷകരെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം വേനൽ മഴയിൽ പ്രതീക്ഷയർപ്പിക്കാനാവില്ല. അതിതീവ്ര മഴ, മേഘവിഫോടനം എന്നിങ്ങനെയുള്ള അന്തരീക്ഷ പ്രതിഭാസങ്ങൾ കേരളത്തിലെ കാലാവസ്ഥയിൽ അവർത്തിച്ചുണ്ടാകാനുള്ള പ്രവണത ഏറിവരുന്നു. ഇപ്രകാരം കൊക്കോ കൃഷിയിടങ്ങളിൽ കനത്ത മഴ ലഭിക്കുന്നത് ഗുണകരമാവില്ല. പൊതുവെ പറഞ്ഞാൽ, ക്രമമായ കാലാവസ്ഥാമാറ്റത്തേക്കാളുപരി കാലാവസ്ഥയിലെ പൊടുന്നനെയുള്ള മാറ്റങ്ങളാണ് (വരൾച്ച, വെള്ളക്കെട്ട് , ഉഷ്ണ -ശൈത്യ തരംഗങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ) കൊക്കോ ഉത്പാദനത്തെ പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കുന്നത്. കാരണം, ഇത്തരം ഘട്ടങ്ങളിൽ ദ്രുതഗതിയിൽ മാറുന്ന അന്തരീക്ഷ സാഹചര്യങ്ങളോട് അനുകൂലനം അഥവാ പൊരുത്തപ്പെടാനുള്ള സമയം വിളകൾക്ക് ലഭിക്കുന്നില്ല. ഉയർന്ന ഗുണനിലവാരമുള്ള കൊക്കോ ഇനങ്ങൾ ഉരുത്തിരിച്ചെടുത്തതും, നൂതന കാർഷിക സാങ്കേതിക വിദ്യകളുടെ ആവിർഭാവവും ഉല്പാദനത്തിന്റെ വില സ്ഥിരത മൂലം കൊക്കോ കർഷകരിൽ വീണ്ടും താല്പര്യം സൃഷ്ടിച്ചിട്ടുണ്ട്. തന്മൂലം സമീപദശകങ്ങളിൽ കൃഷിയിട വിസ്തൃതി കൂടുന്നതിനും ഉത്പാദനം വർദ്ധിക്കുന്നതിനും കാരണമായിട്ടുണ്ട്.
1956 മുതൽ 2014 വരെയുള്ള കാലഘട്ടത്തിൽ കേരളത്തിന്റെ തീരദേശങ്ങളിൽ ശരാശരി താപനിലയിൽ 0.81 ഡിഗ്രി സെന്റിഗ്രേഡ് വർധനവും ഇടനാട്ടിൽ 0.33 ഡിഗ്രി സെന്റിഗ്രേഡ് വര്ധനവുമാണ് ഉണ്ടായിട്ടുള്ളത്.
സംസ്ഥാനത്തെ അന്തരീക്ഷ താപനില വർധിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. അതെ സമയം, കൊക്കോയുടെ ഉല്പാദന ക്ഷമതയിൽ വർധിച്ചുവരുന്ന അന്തരീക്ഷ താപനിലയുടെ പ്രതികൂല പ്രഭാവം ദർശിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. മറിച്ച് , കൊക്കോ ഉല്പാദന ക്ഷമത വർധിച്ചു കൊണ്ടേയിരിക്കയാണ്. അതെ സമയം, ചില വർഷങ്ങളിൽ അനുഭവപ്പെടുന്ന ഉയർന്ന പകൽ ചൂടിൽ കൊക്കോ ഉത്പാദനം 32 ശതമാനം വരെ കുറഞ്ഞിട്ടുമുണ്ട്. പ്രകാശത്തോട് സംവേദനത്വം പുലർത്തുന്ന കൊക്കോച്ചെടി അന്തരീക്ഷ താപനിലയിലെ ക്രമമായ മാറ്റങ്ങളോട് പ്രതികൂലമായി പ്രതികരിക്കാറില്ലെന്നും, എന്നാൽ അന്തരീക്ഷ താപനിലയിൽ അനുഭവപ്പെടുന്ന പൊടുന്നനെയുള്ള വര്ധനവിനോട് പ്രതികൂലമായി പ്രതികരിക്കുമെന്നുമാണ് വ്യക്തമാവുന്നത്.
എന്തുതന്നെയായാലും കാലാവസ്ഥ വ്യതിയാനം സംബന്ധിച്ച പ്രതിസന്ധികളെ അഭിമുഖീകരിക്കുന്നതിന് ജലഉപഭോഗത്തിൽ ചില നൂതന പ്രതികരണങ്ങൾ കണ്ടുതുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ജലത്തിന്റെ ലവണാംശം നീക്കൽ, കാര്യക്ഷമമായ പെയ്‌ത്തു വെള്ള സംഭരണം, തീരങ്ങളുടെ സംഭരണം എന്നിവ ഇത്തരത്തിൽപ്പെടുന്നു. “കുറച്ചു വെള്ളം കൂടുതൽ വിളകൾ” എന്ന രീതിയവലംബിക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം ഒരു പക്ഷെ, ഏറ്റവും അധികം ബാധിക്കുന്ന ഒരു മേഖലയിലാണ് ഇന്ത്യയുടെ സ്ഥാനം.
120 കോടി ജനങ്ങളെയാണ് കാർഷിക മേഖലയിൽ ഉണ്ടാകുന്ന പ്രതിസന്ധികൾ പ്രത്യക്ഷമായോ, പരോക്ഷമായോ ബാധിക്കുക. ഈ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ജലം ദുര്ബലമാകുന്ന സാഹചര്യത്തെ കണക്കിലെടുത്ത് “വിവേക പൂർവമായ ജല ഉപഭോഗം” എന്ന ആശയത്തിലധിഷ്ഠിതമായി ജല വിനിയോഗ പദ്ധതികൾ ആസൂത്രണം ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്. ജനങ്ങളുടെ പ്രധാന ഭക്ഷണം ധാന്യങ്ങളണെന്നിരിക്കെ, ഭക്ഷ്യ സുരക്ഷാ കൈവരിക്കുന്നതിന് കാർഷികമേഖലയെ പരീപോഷിപ്പിക്കുക തന്നെ വേണം.
കാലാവസ്ഥാപരമായ പ്രതിസന്ധികൾ പുതുതായി ഉടലെടുക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് കർഷകർക്ക് ബോധവൽക്കരണം നൽകുകയും അവയെ അതിജീവിക്കാനാവശ്യമായ മികച്ച അനുകൂലനതന്ത്രങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുകയും അടിയന്തിരപ്രാധാന്യം നൽകി നടപ്പിലാക്കുകയും വേണം. (തുടരും )
(കാലാവസ്ഥ ശാസ്ത്രജ്ഞനും കാർഷിക സർവ്വകലാശാല മുൻ സയന്റിഫിക് ഓഫീസറുമാണ് ലേഖകൻ )
Your article helped me a lot, is there any more related content? Thanks!
http://biotpharm.com/# get antibiotics without seeing a doctor
pharmacy online australia: Online drugstore Australia – Online drugstore Australia
Ero Pharm Fast: ed pills – cheapest ed medication
https://pharmau24.shop/# Buy medicine online Australia
Online medication store Australia: Pharm Au 24 – Licensed online pharmacy AU
best online doctor for antibiotics Over the counter antibiotics for infection buy antibiotics from india
buy antibiotics online: BiotPharm – get antibiotics quickly
buy antibiotics from canada: Biot Pharm – antibiotic without presription
cheap ed pills: Ero Pharm Fast – Ero Pharm Fast
PharmAu24: PharmAu24 – online pharmacy australia
Medications online Australia: PharmAu24 – Medications online Australia
best ed meds online: Ero Pharm Fast – get ed meds today
cialis sans ordonnance: Acheter Cialis – Cialis sans ordonnance 24h
pharmacie en ligne avec ordonnance: kamagra livraison 24h – Kamagra oral jelly pas cher
livraison rapide Viagra en France: livraison rapide Viagra en France – livraison rapide Viagra en France
viagra en ligne: Viagra generique en pharmacie – viagra en ligne
kamagra 100mg prix: kamagra oral jelly – Kamagra oral jelly pas cher
Cialis pas cher livraison rapide: acheter Cialis sans ordonnance – Acheter Cialis 20 mg pas cher
kamagra oral jelly: achat kamagra – kamagra oral jelly
kamagra en ligne: achat kamagra – achat kamagra
pharmacie en ligne france pas cher: pharmacie en ligne france pas cher – Kamagra oral jelly pas cher
Pharmacies en ligne certifiees: pharmacie en ligne sans ordonnance – Pharmacie Internationale en ligne
Cialis pas cher livraison rapide: traitement ED discret en ligne – cialis prix
kamagra oral jelly: acheter kamagra site fiable – acheter Kamagra sans ordonnance
Kamagra oral jelly pas cher: kamagra en ligne – livraison discrete Kamagra
commander Kamagra en ligne: kamagra 100mg prix – pharmacie en ligne france pas cher
kamagra pas cher: acheter kamagra site fiable – kamagra 100mg prix
kamagra livraison 24h: kamagra pas cher – livraison discrete Kamagra
pharmacie en ligne pas cher: Medicaments en ligne livres en 24h – trouver un mГ©dicament en pharmacie
kamagra oral jelly: kamagra gel – acheter kamagra site fiable
pharmacie en ligne avec ordonnance: Kamagra oral jelly pas cher – Kamagra oral jelly pas cher
cialis generique: Acheter Cialis 20 mg pas cher – cialis sans ordonnance
Acheter du Viagra sans ordonnance: prix bas Viagra generique – viagra en ligne
Viagra sans ordonnance livraison 24h: livraison rapide Viagra en France – Viagra femme sans ordonnance 24h
Cialis pas cher livraison rapide: commander Cialis en ligne sans prescription – commander Cialis en ligne sans prescription
pharmacie en ligne: pharmacie en ligne sans ordonnance – pharmacie en ligne pas cher
Kamagra oral jelly pas cher: acheter Kamagra sans ordonnance – acheter Kamagra sans ordonnance
http://viasansordonnance.com/# viagra en ligne
kamagra livraison 24h: kamagra gel – commander Kamagra en ligne
pharmacie en ligne sans ordonnance: commander sans consultation medicale – pharmacie en ligne sans ordonnance
Meilleur Viagra sans ordonnance 24h: Viagra sans ordonnance 24h – commander Viagra discretement
Sildenafil teva 100 mg sans ordonnance: commander Viagra discretement – Viagra generique en pharmacie
acheter Viagra sans ordonnance: acheter Viagra sans ordonnance – Meilleur Viagra sans ordonnance 24h
Viagra pas cher livraison rapide france: Viagra pas cher livraison rapide france – Viagra sans ordonnance 24h
commander Viagra discretement: livraison rapide Viagra en France – prix bas Viagra generique
cialis sans ordonnance: Acheter Cialis – Cialis pas cher livraison rapide
http://kampascher.com/# kamagra en ligne
pharmacie en ligne sans prescription: acheter medicaments sans ordonnance – vente de mГ©dicament en ligne
Acheter Cialis 20 mg pas cher: traitement ED discret en ligne – traitement ED discret en ligne
commander Kamagra en ligne: kamagra en ligne – livraison discrete Kamagra
https://pharmsansordonnance.shop/# п»їpharmacie en ligne france
pharmacie en ligne: pharmacie en ligne pas cher – п»їpharmacie en ligne france
cialis sans ordonnance: cialis generique – pharmacie en ligne livraison europe
pastilla norlevo sin receta]: curso online de tecnico de farmacia – codeina se puede comprar sin receta
farmacia online gijon: comprar alli online farmacia – farmacia alcorcГіn online
le spasfon est il sur ordonnance: medecin en ligne pour ordonnance Рmalarone g̩n̩rique sans ordonnance
puis-je me faire vacciner en pharmacie sans ordonnance: cavailles savon – extranase sans ordonnance
naomi pillola prezzo: Farmacia Subito – vardenafil prezzo
neupro cerotto prezzo: immudek forte bustine – veclam 500 prezzo
farmacia online vidalista: Confia Pharma – se puede comprar esomeprazol sin receta
pommade rap: finastГ©ride prix – ordonnance radio en ligne
pillola cemisiana: Farmacia Subito – coefferalgan senza ricetta
beta bloquant sans ordonnance: minoxidil sans ordonnance prix – ictyane creme
biochetasi per intossicazione alimentare: brexin bustine prezzo – aerius antistaminico prezzo
plavix prezzo: Farmacia Subito – rosuvastatina 5 mg prezzo
hydrocortisone sans ordonnance: Pharmacie Express – viagra pas cher
faut il ordonnance pour orl: test covid pharmacie avec ou sans ordonnance – gel douche ducray
cumadren crono effetti collaterali: rolufta prezzo – urixana bustine a cosa serve
comprar medicamentos online espa̱a: viagra generico farmacia online Рgine canesten se puede comprar sin receta
motilex a cosa serve: riopan acquisto online – farmacia online mascherina
puedo comprar tretinoina sin receta: acetilcisteГna se puede comprar sin receta – amoxicilina farmacia online
la pastilla del dГa despuГ©s se puede comprar sin receta: comprar canesten sin receta – se puede comprar cialis en farmacias sin receta
https://confiapharma.com/# tadalafilo se puede comprar sin receta medica
farmacia coruГ±a online: Confia Pharma – canesten farmacia online
jasmine pilule generique: prorhinel rhume unidose bleu – antihistaminique vendu en pharmacie sans ordonnance
spasmex mal di pancia: farmacia online catania – quando non fare il vaccino ai bambini
20 gocce di toradol: effetti collaterali cortisone cane – triscudil prezzo
monores prezzo: Farmacia Subito – caninsulin 10 flaconi prezzo
quel pays vend du cialis sans ordonnance ?: peut on acheter des ovules en pharmacie sans ordonnance – betamethasone sans ordonnance prix
farmacia online de girona: Confia Pharma – mi farmacia online en casa
farmacia veterinaria online barata: comprar pleinvue precio sin receta – slinda se puede comprar sin receta
farmacia laurea online: comprar elvenir online sin receta – la pildora anticonceptiva se puede comprar sin receta
https://farmaciasubito.com/# eutirox prezzo
farmacia online in italia: farmacia del ahorro online – farmacia la pret mic online
ordonnance mГ©dical preservatif durex xl fosfomycine sans ordonnance prix
farmacia miami online: farmacia online + barata – mba online especialidados en farmacia
rifacol principio attivo: vessel 250 uls amazon – prezzo monuril
puedo comprar omifin sin receta farmacia online mifarma farmacia legnani shop online
talofen gocce: bustine augmentin – tachipirina 1000 fiale prezzo
comprar dexketoprofeno sin receta: puedo comprar trankimazin sin receta – a5 farmacia tienda online
http://farmaciasubito.com/# riopan gel 40 bustine prezzo
remeron 15 mg prezzo lyrica 25 prezzo crema emla prezzo
se puede comprar el acido folico sin receta: Confia Pharma – opiniones viata farmacia online
migliori farmacia online: Confia Pharma – comprar valium sin receta medica
pensulvit pomata prezzo augmentin prezzo pregabalin 25 mg prezzo
cortisone cani: Farmacia Subito – mascherine chirurgiche farmacia online
que prendre en cas d’infection urinaire sans ordonnance: Pharmacie Express – achat viagra
tetine avent natural savon roge cavailles ozempic france sans ordonnance
ozempic price in italy: Farmacia Subito – sconto farmacia online
farmacia roma online: Confia Pharma – a farmacia online portugal
http://confiapharma.com/# comprar valium sin receta
farmacia galileo online | envГo mismo dГa madrid y alrededores.: comprar caverject sin receta – puedo comprar oxicodona sin receta
vea oris afte: enterolactis plus bugiardino – talofen gocce prezzo
farmacia online suriol: Confia Pharma – farmacia mГЎs barata online
https://pharmexpress24.com/# davita rx pharmacy
the online drugstore: progreso pharmacy – order zolpidem from mexican pharmacy
pharmacy chains in india online india pharmacy india pharmacy reviews
online pharma shop: mexican online pharmacies – on line pharmacy.com
india pharmacy no prescription: online pharmacy in india – cialis india pharmacy
pharmacy from india cheap online pharmacy india online medical store india
sumatriptan online pharmacy: envision rx pharmacy locator – tylenol pharmacy scholarship 2012
https://inpharm24.shop/# medications from india
pharmacy website in india india prescription drugs india pharmacy international shipping
buy medication from india: top online pharmacy india – india pharmacy cialis
mexican pharmacy wegovy Pharm Mex buy xanax mexico
https://pharmexpress24.com/# cialis online pharmacy us
mexican allergy pills: cheap lorazepam – retin a mexican pharmacy
pharmacy mexico city mexican adderall brand online rx store
closest mexican pharmacy: Pharm Mex – ozempic mexico online
indian pharmacy: indian pharmacy – top online pharmacy india
mexican pharmacy that ships to the us can i buy saxenda in mexico can i buy tramadol in mexico
https://pharmmex.shop/# amoxicillin mexico over the counter
pharmacy online india: india pharmacies – pharmacy chains in india
india medicine: retail pharmacy market in india – pharmacy chains in india
safeway pharmacy methotrexate error: Pharm Express 24 – albendazole online pharmacy
cialis india pharmacy InPharm24 best online pharmacy india
mexican cream medicine: adderall shipped to me – pharmacy in mexico near me
farmacia tijuana online best canadian pharmacy for us citizens mexican allergy pills
compounding pharmacy in india: drugs from india – online pharmacy india
buy cialis in bangkok pharmacy: Pharm Express 24 – rx pharmacy plus
https://pharmmex.com/# ozempic in mexican pharmacy
blink pharmacy Pharm Express 24 generic cialis pharmacy
indian online pharmacy: india online medicine – india pharmacy delivery
no prescription pharmacy valtrex: avodart online pharmacy – mail order pharmacy
pharmacy online australia free shipping online pharmacy products online pharmacy no prescription lexapro
buy medicines online india: registration in pharmacy council of india – list of pharmacies in india
divya pharmacy india: InPharm24 – online medical store india
https://pharmmex.com/# xanax at mexican pharmacy
e pharmacy india InPharm24 buy viagra online india
mexican-art pharmacy: drugs on line – mail order pharmacy mexico
online pharmacy consultation: Pharm Express 24 – world pharmacy store discount number
viagra 130 mg: VGR Sources – sildenafil online singapore
how much is viagra in mexico: VGR Sources – sildenafil 100 capsules
where to buy cheap viagra pills VGR Sources viagra 200
best price for viagra in us: buying viagra online – need prescription for viagra
buy online viagra tablets: VGR Sources – viagra uk paypal
can you buy real viagra online VGR Sources otc viagra 2017
https://vgrsources.com/# where to buy sildenafil in south africa
legal to buy viagra online: where to get viagra for women – generic viagra online pharmacy usa
viagra south africa: online viagra usa – viagra pharmacy prices
sildenafil in india online: viagra 4 pack – viagra brand name
viagra generic viagra 100 mg where to order real viagra
buy generic sildenafil online: VGR Sources – viagra gel australia,
https://vgrsources.com/# how to buy viagra without prescription
buy generic viagra: VGR Sources – 12.5 mg viagra
sildenafil 100mg canada pharmacy generic viagra canadian pharmacy sildenafil without prescription from canada
generic viagra soft pills: VGR Sources – how to order sildenafil from canada
best viagra pills over the counter: VGR Sources – sildenafil 100mg online india
viagra pro: VGR Sources – buy generic sildenafil online
sildenafil gel uk VGR Sources compare sildenafil prices
can you buy viagra in australia: VGR Sources – buy viagra online rx
https://vgrsources.com/# online viagra pills
cheap viagra online in india: sildenafil pills uk – sildenafil 20 mg prescription online
sildenafil price australia buy viagra online price viagra cheap prescription
buy brand viagra: VGR Sources – female viagra uk
viagra tabs: viagra for sale without prescription – cheapest price for sildenafil 100 mg
sildenafil 20 mg online: VGR Sources – viagra brand canada
viagra no prescription canada VGR Sources viagra 25mg for sale
viagra black: price of viagra 100mg in india – cheap canadian viagra pills
best canadian pharmacy generic viagra: VGR Sources – canadian online pharmacy generic viagra
where can you buy viagra in australia: VGR Sources – 20 mg generic viagra
https://vgrsources.com/# where to buy viagra online in australia
sildenafil cost australia VGR Sources price of viagra 100mg
where can i order generic viagra online: cheap brand viagra – purchase viagra canada
cost of 50mg viagra in canada VGR Sources viagra soft tabs uk
preГ§o do viagra 50 mg: real viagra for sale canada – sildenafil 100mg from india
sildenafil 58: VGR Sources – online viagra coupon
cheap viagra overnight delivery: VGR Sources – how much is viagra in australia
https://vgrsources.com/# viagra usa online
viagra pills price in india VGR Sources where can i buy generic viagra online safely
viagra from canada prices: best viagra in usa – us pharmacy viagra online
order sildenafil online: VGR Sources – viagra gel tabs
can you buy viagra without a prescription: VGR Sources – generic viagra online pharmacy usa
viagra online free shipping viagra usa buy viagra price canada
real viagra online prescription: VGR Sources – buy real viagra online india
order viagra online nz: VGR Sources – how much is viagra in canada
sildenafil 20 mg online india no prescription cheap viagra buying sildenafil uk
buy viagra usa online: VGR Sources – online viagra prescription usa
viagra 50mg precio: where can i buy viagra online without a prescription – female viagra online canada
https://vgrsources.com/# price viagra generic
viagra price: VGR Sources – generic viagra australia online
where to get sildenafil: buy viagra cream online – viagra 100mg canada
viagra tablets in india online 400 mg viagra viagra cheap 100mg
how to buy viagra in mexico: how much is viagra over the counter – best over the counter female viagra
sildenafil soft tablets: best over the counter viagra 2017 – online pharmacy uk viagra
mexico viagra over the counter VGR Sources where can i get sildenafil without prescription
viagra online pills: VGR Sources – buy viagra in canada
https://vgrsources.com/# where can you get viagra over the counter
prednisone brand name: Predni Pharm – PredniPharm
SemagluPharm: Semaglu Pharm – SemagluPharm
buy prednisone online from canada PredniPharm Predni Pharm
Lipi Pharm: lowest dose of atorvastatin – side effects of lipitor in females
Crestor Pharm: CrestorPharm – Crestor Pharm
https://crestorpharm.com/# Crestor Pharm
Crestor Pharm Crestor Pharm how much is crestor in canada
Crestor Pharm: Crestor Pharm – Crestor Pharm
Predni Pharm: prednisone where can i buy – PredniPharm
Semaglu Pharm: can you switch from tirzepatide to semaglutide – rybelsus kidney function
Predni Pharm prescription prednisone cost prednisone buy
PredniPharm: Predni Pharm – Predni Pharm
Semaglu Pharm: Semaglu Pharm – SemagluPharm
PredniPharm PredniPharm PredniPharm
SemagluPharm: SemagluPharm – Semaglu Pharm
CrestorPharm can rosuvastatin make you gain weight Crestor Pharm
Predni Pharm: prednisone prescription drug – PredniPharm
http://prednipharm.com/# prednisone medicine
SemagluPharm: compound rybelsus – SemagluPharm
Atorvastatin online pharmacy: Lipi Pharm – FDA-approved generic statins online
Semaglu Pharm Semaglu Pharm Semaglu Pharm
drug interactions with crestor: Crestor Pharm – rosuvastatin crestor
how to take atorvastatin: Lipi Pharm – ezetimibe atorvastatin
does crestor cause kidney damage can you take creatine with rosuvastatin Generic Crestor for high cholesterol
Predni Pharm: Predni Pharm – prednisone without a prescription
https://lipipharm.com/# Atorvastatin online pharmacy
Predni Pharm: order prednisone 10 mg tablet – Predni Pharm
Lipi Pharm muscle pain atorvastatin side effects Lipi Pharm
Rybelsus online pharmacy reviews: Semaglu Pharm – Buy Rybelsus online USA
Semaglu Pharm: FDA-approved Rybelsus alternative – Rybelsus 3mg 7mg 14mg
LipiPharm LipiPharm Safe atorvastatin purchase without RX
https://semaglupharm.com/# Order Rybelsus discreetly
Semaglu Pharm: how to take rybelsus 3mg for weight loss – Semaglu Pharm
LipiPharm: LipiPharm – LipiPharm
CrestorPharm Affordable cholesterol-lowering pills CrestorPharm
prednisone 2 mg daily: can i buy prednisone from canada without a script – PredniPharm
Semaglu Pharm como tomar rybelsus para adelgazar Semaglu Pharm
https://crestorpharm.com/# Crestor Pharm
can rosuvastatin cause fatigue: Crestor Pharm – Safe online pharmacy for Crestor
USA-based pharmacy Lipitor delivery Lipi Pharm benefits of atorvastatin
Crestor Pharm: Buy cholesterol medicine online cheap – Generic Crestor for high cholesterol
https://semaglupharm.com/# Semaglu Pharm
Order Rybelsus discreetly: SemagluPharm – can i take tylenol with rybelsus
http://prednipharm.com/# prednisone 5mg coupon
http://semaglupharm.com/# Semaglu Pharm
atorvastatin diabetes: lipitor package insert pdf – Lipi Pharm
400 mg prednisone prednisone generic brand name prednisone 12 tablets price
Order Rybelsus discreetly: dulaglutide vs semaglutide – Rybelsus 3mg 7mg 14mg
https://semaglupharm.shop/# Semaglu Pharm
Buy cholesterol medicine online cheap: can rosuvastatin cause lower back pain – CrestorPharm
PredniPharm Predni Pharm PredniPharm
is atorvastatin the same as rosuvastatin: Crestor Pharm – CrestorPharm
https://semaglupharm.com/# SemagluPharm
https://semaglupharm.com/# Semaglu Pharm
Semaglu Pharm: semaglutide diarrhea how long does it last – SemagluPharm
rybelsus class of medication max dose semaglutide Semaglu Pharm
Semaglu Pharm: Rybelsus for blood sugar control – Online pharmacy Rybelsus
http://semaglupharm.com/# Affordable Rybelsus price
п»їBuy Crestor without prescription: п»їBuy Crestor without prescription – CrestorPharm
Atorvastatin online pharmacy: LipiPharm – Safe atorvastatin purchase without RX
rosuvastatin and atorvastatin are same Crestor Pharm Crestor Pharm
https://semaglupharm.shop/# Semaglu Pharm
https://prednipharm.com/# mail order prednisone
Semaglu Pharm: semaglutide injections – rybelsus alternative
https://semaglupharm.com/# Semaglutide tablets without prescription
LipiPharm: Order cholesterol medication online – Online statin drugs no doctor visit
prednisone price prednisone cream over the counter where can i get prednisone
rosuvastatin cholesterol medicine: Crestor Pharm – Crestor 10mg / 20mg / 40mg online
https://semaglupharm.shop/# Semaglu Pharm
Order rosuvastatin online legally: Crestor Pharm – Buy cholesterol medicine online cheap
rybelsus prior authorization Semaglu Pharm 20 units of semaglutide is how many ml
30mg prednisone: Predni Pharm – PredniPharm
https://prednipharm.com/# PredniPharm
canadian pharmacy lipitor: lipitor lowest dose – Lipi Pharm
PredniPharm Predni Pharm prednisone 10 mg over the counter
https://semaglupharm.com/# is rybelsus for weight loss
Buy statins online discreet shipping: Crestor Pharm – CrestorPharm
Crestor Pharm CrestorPharm rosuvastatin calciumжЇд»Ђд№€иЌЇ
Lipi Pharm: Lipi Pharm – LipiPharm
https://semaglupharm.com/# switching from ozempic to rybelsus
SemagluPharm: how does compounded semaglutide work – SemagluPharm
crestor anxiety: Crestor Pharm – price of crestor 5mg
Predni Pharm prednisone 20mg tablets where to buy prednisone 54899
https://lipipharm.com/# atorvastatin tablets ip 10 mg
http://semaglupharm.com/# Semaglu Pharm
LipiPharm: Lipi Pharm – FDA-approved generic statins online
LipiPharm: Generic Lipitor fast delivery – USA-based pharmacy Lipitor delivery
Lipi Pharm LipiPharm Lipi Pharm
http://semaglupharm.com/# rybelsus 7mg tablet
CrestorPharm how long for rosuvastatin to leave system what time of day is the best time to take rosuvastatin
Semaglu Pharm: semaglutide fda – SemagluPharm
https://medsfrommexico.shop/# mexico pharmacies prescription drugs
http://indiapharmglobal.com/# world pharmacy india
Meds From Mexico: buying from online mexican pharmacy – medicine in mexico pharmacies
india online pharmacy: India Pharm Global – India Pharm Global
mexico drug stores pharmacies Meds From Mexico buying from online mexican pharmacy
http://indiapharmglobal.com/# India Pharm Global
pharmacy wholesalers canada: Canada Pharm Global – best canadian online pharmacy
canada pharmacy online legit: canadian pharmacy antibiotics – best rated canadian pharmacy
https://canadapharmglobal.com/# escrow pharmacy canada
https://indiapharmglobal.com/# India Pharm Global
reputable indian pharmacies best india pharmacy Online medicine order
¡Saludos, amantes del entretenimiento !
Casinosextranjerosenespana.es – ВЎJuega y gana fГЎcil! – https://www.casinosextranjerosenespana.es/# п»їcasinos online extranjeros
¡Que vivas increíbles giros exitosos !
mexican drugstore online: mexican online pharmacies prescription drugs – Meds From Mexico
India Pharm Global: India Pharm Global – reputable indian pharmacies
http://canadapharmglobal.com/# best rated canadian pharmacy
india pharmacy india pharmacy mail order top 10 online pharmacy in india
Meds From Mexico: Meds From Mexico – Meds From Mexico
http://canadapharmglobal.com/# pet meds without vet prescription canada
https://medsfrommexico.shop/# Meds From Mexico
online shopping pharmacy india: India Pharm Global – india pharmacy mail order
best canadian online pharmacy Canada Pharm Global canada drugs online review
mexican pharmaceuticals online: Meds From Mexico – Meds From Mexico
https://medsfrommexico.com/# mexico drug stores pharmacies
India Pharm Global: india pharmacy mail order – best online pharmacy india
buying drugs from canada Canada Pharm Global canada rx pharmacy world
cheapest online pharmacy india: Online medicine home delivery – top 10 pharmacies in india
http://indiapharmglobal.com/# India Pharm Global
¡Hola, apostadores expertos !
Casino sin licencia con mГ©todos de pago anГіnimos – п»їcasinossinlicenciaespana.es casino sin licencia espaГ±ola
¡Que experimentes instantes únicos !
https://canadapharmglobal.com/# canadian pharmacy 365
certified canadian international pharmacy best canadian pharmacy to order from reputable canadian online pharmacy
https://indiapharmglobal.com/# online shopping pharmacy india
mexican rx online: Meds From Mexico – Meds From Mexico
India Pharm Global: indian pharmacies safe – India Pharm Global
India Pharm Global India Pharm Global world pharmacy india
http://medsfrommexico.com/# Meds From Mexico
indian pharmacy paypal: top 10 online pharmacy in india – India Pharm Global
http://indiapharmglobal.com/# online shopping pharmacy india
Meds From Mexico: Meds From Mexico – mexican rx online
top 10 pharmacies in india India Pharm Global Online medicine home delivery
п»їlegitimate online pharmacies india: India Pharm Global – india pharmacy
Papa Farma Papa Farma Papa Farma
200 mg in ml: crema bentelan – allopurinolo a cosa serve
¡Hola, fanáticos del riesgo !
Casino online fuera de EspaГ±a sin impuestos – п»їп»їhttps://casinoonlinefueradeespanol.xyz/ casinos fuera de espaГ±a
¡Que disfrutes de asombrosas tiradas afortunadas !
https://efarmaciait.shop/# EFarmaciaIt
godis hemleverans samma dag: Svenska Pharma – tea tree oil apotek
https://papafarma.shop/# Papa Farma
¡Saludos, fanáticos del azar !
Nuevos mГ©todos de pago en casinos extranjeros – https://casinoextranjerosenespana.es/# casino online extranjero
¡Que disfrutes de tiradas afortunadas !
codigo promocional dodot amazon Papa Farma pastillas cariban
https://raskapotek.shop/# Rask Apotek
billig choklad: Svenska Pharma – Svenska Pharma
fingerbeskyttelse apotek: Rask Apotek – arkaden apotek
http://raskapotek.com/# Rask Apotek
menskopp apotek hagtorn apotek hente resept pГҐ annet apotek
schengenintyg apotek: Svenska Pharma – Svenska Pharma
https://raskapotek.com/# gluten test apotek
apotek bestГ¤lla: Svenska Pharma – brГҐckband apotek
http://papafarma.com/# Papa Farma
Svenska Pharma Svenska Pharma Svenska Pharma
pharma on line: delecit bustine – farmacia shop 24 recensioni
http://efarmaciait.com/# cialis a cosa serve
billiga mammaklГ¤der: Svenska Pharma – Svenska Pharma
https://raskapotek.shop/# apotek fГёflekk
Papa Farma farmacia cerca de mi ubicaciГіn Papa Farma
reseptfri sovemedisin apotek: Rask Apotek – sjampo uten sulfat apotek
http://raskapotek.com/# Rask Apotek
¡Saludos, amantes de la diversión !
casinosextranjero.es – elige tu casino ideal – https://casinosextranjero.es/# mejores casinos online extranjeros
¡Que vivas increíbles victorias épicas !
dr max on line EFarmaciaIt EFarmaciaIt
farmacias cerca de aqui: Papa Farma – Papa Farma
Svenska Pharma: Svenska Pharma – Svenska Pharma
https://raskapotek.com/# Rask Apotek
¡Bienvenidos, entusiastas del azar !
Casino online fuera de EspaГ±a con seguridad SSL – п»їhttps://casinoporfuera.guru/ casinos fuera de espaГ±a
¡Que disfrutes de maravillosas premios asombrosos !
¡Hola, usuarios de sitios de apuestas !
Casino online extranjero con pagos verificados – https://casinoextranjero.es/# casinoextranjero.es
¡Que vivas oportunidades irrepetibles !
https://svenskapharma.shop/# gummiband tandställning apotek
apotek hemleverans: solskydd rea – Svenska Pharma
Papa Farma: gominolas cbd farmacia – Papa Farma
http://svenskapharma.com/# apotek priser
Rask Apotek: eteriske oljer apotek – Rask Apotek
Papa Farma: diprogenta picaduras – Papa Farma
https://svenskapharma.shop/# nätapotek sverige
https://svenskapharma.shop/# Svenska Pharma
Svenska Pharma: apotek med snabb leverans – Svenska Pharma
EFarmaciaIt total car roma EFarmaciaIt
Rask Apotek: Rask Apotek – Rask Apotek
https://efarmaciait.com/# EFarmaciaIt
amicafarmacia opinioni: EFarmaciaIt – EFarmaciaIt
Papa Farma farmacia 24 horas zaragoza Papa Farma
https://svenskapharma.shop/# apotek omeprazol
Svenska Pharma: apotek djur – Svenska Pharma
viktminskning apotek: Svenska Pharma – pcr apotek
http://raskapotek.com/# selvtest korona apotek
Rask Apotek Rask Apotek nГёdprevensjon apotek
ozempic comprar: Papa Farma – cbd gummies spain
http://papafarma.com/# mounjaro comprar
t cross verde acqua: EFarmaciaIt – farmacie online con ricetta
Rask Apotek dermaroller apotek Rask Apotek
farma: de apotheker – MedicijnPunt
Medicijn Punt: medicijnen zonder recept kopen – online apotheek nederland zonder recept
https://medicijnpunt.shop/# medicijnen bestellen bij apotheek
pet apotheke cantura akut 12 apotheke apoteheke
https://pharmaconfiance.com/# Pharma Confiance
internetapotheek nederland: Medicijn Punt – Medicijn Punt
Medicijn Punt: medicijnen bestellen zonder recept – Medicijn Punt
Pharma Confiance Pharma Confiance 34 cl en gramme
https://pharmaconfiance.shop/# Pharma Confiance
¡Hola, estrategas del entretenimiento !
Casino online extranjero con cripto y PaySafeCard – https://www.casinosextranjerosdeespana.es/ mejores casinos online extranjeros
¡Que vivas increíbles giros exitosos !
http://pharmaconfiance.com/# Pharma Confiance
india pharmacy online: online pharmacy tadalafil 20mg – Pharma Connect USA
generic viagra uk pharmacy: Pharma Connect USA – PharmaConnectUSA
allergie ongle gel Г quoi sert l’huile d’amande douce pilule bleu en pharmacie sans ordonnance
http://pharmaconfiance.com/# Pharma Confiance
¡Saludos, usuarios de plataformas de juego !
Encuentra el mejor casino fuera de EspaГ±a ahora – https://www.casinosonlinefueraespanol.xyz/# casinos online fuera de espaГ±a
¡Que disfrutes de premios espectaculares !
effet secondaire tadalafil 10 mg: pharmacie de l’europe rouen – Pharma Confiance
Pharma Confiance: Pharma Confiance – drakkars parapharmacie
https://pharmaconnectusa.shop/# Pharma Connect USA
Pharma Jetzt PharmaJetzt apothekenversand
https://medicijnpunt.com/# medicijn bestellen apotheek
online apotheek nederland zonder recept: niederlande apotheke – online medicijnen kopen
https://pharmaconnectusa.com/# flonase online pharmacy
shop apotheke versandkosten: online apotheke 24 stunden lieferung auf rechnung – medikamente billig
pharmacy online medicijn bestellen mijn medicijn.nl
Pharma Confiance: achat mГ©dicaments en ligne suisse – Pharma Confiance
http://medicijnpunt.com/# medicaties
apotheek online nl: Medicijn Punt – MedicijnPunt
Pharma Connect USA [url=https://pharmaconnectusa.shop/#]PharmaConnectUSA[/url] lasix mexican pharmacy
http://pharmajetzt.com/# Pharma Jetzt
Pharma Jetzt: Pharma Jetzt – medikamente aus holland online bestellen
https://pharmaconfiance.com/# Pharma Confiance
marque gd: Pharma Confiance – amoxicilline en sachet
klonopin online pharmacy no prescription Pharma Connect USA cheapest pharmacy viagra
Pharma Connect USA: cialis generic pharmacy online – true rx pharmacy
http://medicijnpunt.com/# Medicijn Punt
Pharma Jetzt: apptheke online – gГјnstig medikamente
Pharma Confiance Pharma Confiance Pharma Confiance
lactulose biogaran sans ordonnance: Pharma Confiance – combien coute une pharmacie
http://pharmajetzt.com/# klack 95